Priča o HEROJU koji NIJE MOGAO DA ĆUTI: Tomo Buzov krenuo u posjetu sinu u Podgorici, pa dao život da bi spasio mladića u vozu

Na današnji dan prije 32 godine iz voza 671 u stanici Štrpci oteto je i ubijeno 20 nedužnih ljudi. Junak i žrtva otmice u Štrpcima, koju su izvele srpske paravojne snage postao je penzionisani oficir JNA Tomo Buzov.

Tomo Buzov rođen je u Kaštel Novom 1940, a ubijen u Štrpcima, 27. februara 1993. Rodio se u Kaštel Novom u predjelu Rudine. Bio je oficir JNA, u Beogradu je dočekao penziju, pa rat. Imao je suprugu Koviljku i sina Darka, koji je te 1993. na odsluženju vojnog roka u Podgorici.

U subotu 27. februara 1993. u deset ujutro na četvrtom peronu Glavne željezničke stanice u Beogradu ukrcao se na voz 671 za Bar, kako bi posjetio sina u Podgorici.

Prema izjavama svjedoka, nakon polaska voza iz Beograda kondukter je u pratnji dvojice policajaca pregledao karte i svima ispisao imena na kartama, navodno zbog šverca. Pruga Beograd-Bar jedan kratak dio prolazi kroz Bosnu i Hercegovinu, kod Štrbaca, ali tamo voz inače ne staje. Dok se voz približavao bosanskohercegovačkoj granici policija i vojska počele su prolaziti hodnicima, odvajajući ljude Bošnjake, dok su ostale tjerale u kupe. Nakon toga je voz zaustavljen u Štrpcima, suprotno voznom redu, a iz njega je izvedena grupa otetih civila.

Tomo Buzov jedini se u vozu usprotivio otmici. Kad su ljudi u uniformama ušli, pitao ih je zašto to rade i čija su to oni vojska. Rekli su mu da bude miran, da se to njega ne tiče. Onda su rekli svim Bošnjacima iz hodnika da izađu, a Tomo Buzov je jednog momka Bošnjaka, koji je imao 17 godina, povukao za ruku, posjeo ga na svoje mjesto u kupeu, ustao i izašao umjesto njega. Oni koji su ćutali u vozu su ostali pošteđeni, te su kasnije prepričali što se zaista dogodilo.

“Sve je bilo kao na filmu”

“Sve je bilo kao na filmu. Voz je stao zbog crvenog signala na samom ulazu u tunel. Otmičari su bili uredno uniformisani, osim jednog koji je imao bradu i crnu kokardu. Kada su tražili lična dokumemta, sve je izgledalo kao rutinska procedura i, dok nisu počeli odvoditi ljude, izgledalo je kao da traže nekog određenog. Bilo je komentara da traže svoje bjegunce, po nekima je bilo jasno da su meta muslimani. Jedan od putnika u majici kratkih rukava iskočio je na snijeg iz bifea uz povike: ‘Koljite balije.’ Najstrašnije je bilo to što, zapravo, otmice uopšte nije bilo. Niko se nije bunio, sve se odvijalo u zlokobnoj tišini. Sve to nije trajalo duže od pola sata. Začudo, vlak je nastavio putovanje kao da se ništa nije dogodilo”, ispričao je kasnije jedan od očevidaca.

Prema izjavi jednog svjedoka, pripadnici paravojne jedinice su ubili Buzova vatrenim oružjem odmah iza stanice u Štrpcima. Izgleda da ga nisu odveli s tom grupom od 18 Bošnjaka i da nije završio u Drini ili u masovnoj grobnici.

Podignuta mu je spomen-ploča na kući u Beogradu, gdje je živio. Vlasti su htjele jednu ulicu u Beogradu nazvati po njemu, ali njegova supruga i sin su to odbili zbog politizacije.

Tomova supruga Koviljka je do svoje smrti 2020.godine bila u kontaktu sa mladićem iz Bara kojeg je Tomo spasio u vozu. Zbog napete političke situacije nisu željeli da izlaze u javnost.

Herojski čin Tomislava Buzova bio je inspiracija za film scenariste i reditelja Nebojše Slijepčevića koji je nagrađen Zlatnom palmom na prestižnom Kanskom festivalu.

Uloge u filmu igraju Goran Bogdan, Alexis Manenti, Dragan Mićanović, Silvio Mumelaš, Lara Nekić, Priska Ugrina, Dušan Gojić, Nebojša Pop Tasić, Mijo Pavelko, Martin Kuhar, Jakov Zovko i Robert Ugrina.

Film “Čovjek koji nije mogao šutjeti” nominovan je za nagradu Oskar Američke akademije filmske umetnosti i nauka u kategoriji najboljeg kratkometražnog filma.

Producentska ekipa ovog projekta 2022. godine je zatražila podršku od Filmskog centra Crne Gore na konkursu za sufinansiranje manjinskih koprodukcija, ali je tada odbijena.

Građanska alijansa i Udruženje „Štrpci protiv zaborava“ saopštili su juče da su uputili Opštini Bijelo Polje inicijativu za ustanovljenje nagrade „Tomo Buzov“, koja bi se dodjeljivala pojedincima i organizacijama za poseban doprinos promociji i zaštiti ljudskih prava.

27. februara 1993. iz voza 671 su izvedeni, kasnije i ubijeni Esad Kapetanović, Iljaz Ličina, Fehim Bakija, Šećo Softić, Rafet Husović iz Bijelog Polja, Halil Zupčević iz Trebinja, Senad Đečević iz Bara, Jusuf Rastoder iz Berana, Ismet Babačić iz Podgorice, Tomo Buzov iz Beograda, Adem Alomerović, Muhedin Hanić, Safet Preljević, Džafer Topuzović iz Brodareva, Rasim Ćorić, Fikret Memović, Fevzija Zeković, Nijazim Kajević, iz Prijepolja i Zvjezdan Zuličić iz Sarajeva, kao i jedna nepoznata osoba afričkog porijekla.

Krivični postupci za počinjene zločine vođeni su u tri države – Crnoj Gori, Srbiji i Bosni i Hercegovini. Zbog ovog zločina na kazne zatvora u trajanju od 10 do 15 godina osuđeno je preko 10 pripadnika grupe koja je izvršila otmicu, među kojima je i Nebojša Ranisavljević, koji je prvi iz te grupe osuđen 2002. godine, i to pred Višim sudom u Bijelom Polju. Za otmicu u Štrpcima nikada nije suđeno Milanu Lukiću, koji je pred Haškim tribunalom osuđen na doživotni zatvor zbog drugih zločina počinjenih u Višegradu.